De Mënschecker Tur, genannt “Huelen Zant”

Den Adolf Berens (1880-1956), deem mer wuel net déi eelst, dofir awer déi ausféierlechst Beschreiwung vun der Festung Gréiwemaacher verdanken, schreift: “Die Umwallung lief in einem regelmäßigen Viereck um den Ort herum und machte ihn für die damalige Zeit fast uneinnehmbar.” (1)

Duerch d’Festungsgrief sinn am Westen d’Gehaansbaach an am Osten d’Rouderbaach gelaf. E puer Historiker schwätze vun enger Verbindung vun deenen zwou Baachen am Norden, resp. am Süden, an deemno vun engem Festungsgruef ronderëm déi ganz Mauer. E klasseschen, “déiwe” Gruef konnt allerdéngs net am Baxerasgaart nogewise ginn. Et schéngt sech deemno éischter ëm eng fräi Fläch gehandelt ze hunn, déi am Noutfall geflut gi konnt. Déi eeler Bewunner vum Stued woussten awer eppes vun engem Gruef laanscht de südlechen Deel vun der Stadmauer.

Wann een e Bléck op al Stadpläng vu Gréiwemaacher wäerft, da muss een dem Lokalhistoriker Joseph Hurt bäiflichten, wann hie schreift: “Dass die Anlage als Ort sowohl wie als Befestigung planmäßig geschah, dass Grevenmacher nicht eine ‘gewachsene’ sondern eine ‘gegründete’ Stadt ist, das zeigt heute in aller Klarheit ein Blick auf den alten Stadtplan mit der auffallend gleichseitig viereckigen Form der Stadtmauern (280×250 Meter), mit dem Stadtturm im genauen Zentrum, mit den Toren als Stadtein- und –ausgänge der drei großen Verkehrsrichtungen mit der Lage von Stadthaus, Kirche und Altmarkt.” (2)

Déi bal quadratesch Festungs- oder Réngmauer, déi ëm Gréiwemacher war, war 1,00 bis 1,50 m déck a bis zu 15 m héich. Den Hurt weist op dräi Puerten hin: d’Tréierer, d’Diddenhuewener an d’Lëtzebuerger Paart, déi allen dräi vu jee zwee Tir flankéiert gi sinn. Et geet een allerdéngs dervun aus, datt eng véiert Paart bestoung, an zwar “an der Stelle, wo wohl der älteste Zutritt zu Ur-Grevenmacher gewesen sein mag, indem dort ein diverticulum (Abzweigung) der römischen Heerstraße, wie auch ein Zweigweg der via consularis (Kiem) durch die sog. ‘Schukkenhiehl’ über ‘Boland’ und ‘Därchen’ mündeten.” (Berens).

Vun den zwee Tir nieft där Paart, déi a geschichtlechen Ofhandlunge meescht als “Mënschecker Paart” bezeechent gëtt – wat net ganz richteg ass – sinn haut nach Spuren am Park vum HPPA ze gesinn. No bei dëser Paart, um ieweschten Enn vun der jëtzeger Spidolstrooss – si huet fréier “Pastorsgasse” geheescht, well bis 1892 d’Paschtoueschhaus dra war – stoung dee wuel gréissten an imposantste vun alen Tir, de Mënscheckertur, wahrscheinlech mat engem Prisong am “Keller”. Den Ecktur un der Nordsäit vun der Festungsmauer, den “Huelen Zant”, wéi en am Volleksmond genannt gëtt, dee wonnerbar restauréiert ass, steet haut an der Réngmauerstrooss no bei der Mill(en), fréier emol als Baxeras- an duerno als Schorensmill(en) bekannt.

An der ganzer Réngmauer waren 20 m héich Tir, déi am Hallefkrees no bausse gebaut waren, fënnef op all Säit, an Ofstänn vu jee 40 Meter; derbäi koumen d’Ecktir op deene 4 Ecken an déi Tir, déi déi 3, resp. 4 Paarte flankéiert hunn. Op deem Stadplang, deen de Philippe Knaff a sengem Wierk verëffentlecht huet (3) an dee spéider och vum Adolphe Berens iwwerholl gouf, kann ee 27 Tir zielen, op de Kadasterpläng aus spéidere Jore sinn der 28 agezeechent. Op der banneschter Säit vun der Mauer waren a regelméissegen Ofstänn grouss Béi, a vun Tur zu Tur huet e Wiergankgefouert, an deem och Schéissscharte waren.

Déi Gréiwemaacher Festungsanlagen hu munche Streidereien, Kämpf a Kricher d’Stir gebueden, an esouguer deem wuel schlëmmsten Ugrëff duerch den Albrecht vu Brandenburg am Joer 1552 hu se standgehal.

D’Mauer stoung bis an d’1780er Joren. Deemools sinn déi méi kleng Festungsanlagen op Befehl vum Sonnekinnek Ludwig XIV. geschläift ginn, fir datt se kee Widderstand méi leeschte kënnten. Dat war och fir Gréiwemaacher de Fall. Nodeems d’Stadmauer ofgedro war, hunn och d’Paarte misse wäichen. Nëmmen d’Tréierer Paart blouf stoe bis wäit an d’19. Jorhonnert eran.

Iwwerreschter vun der Stadmauer gehéieren, zesumme mat verschiddenen Tir, bis haut zum Gréiwemaacher Alstadbild. Dee grëndlechen Inventar, deen de Berens an de Joren 1936-37 erstallt hat, stëmmt haut wuel net méi – zevill ass am 2. Weltkrich zerstéiert ginn. Haaptsächlech an der Spidolstrooss, an der Syr, an der Webergaass an an der Réngmauerstrooss si verschidden Haiser un d’Stadmauer gebaut, resp. goufen Iwwerreschter vun den Tir an d’Haiser integréiert. Reschter vun der Stadmauer fënnt een och a verschiddene Kelleren an deene genannte Stroossen a Gaassen.

Zënter Juni 1987 kann een um kulturhistoresche Rondgang duerch déi al Festungsstad op de Spure vun där fréierer Stadmauer mat hire 27 oder 28 Wuechttir an hire véier Paarte wandelen. An zënter Juni 2013 lieft an der Fräiliichtgalerie Turgaass Maacher Stadgeschicht.